Z podatku od darowizny zwolnione jest nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierbów, rodzeństwo, ojczyma i macochę (art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn), jeżeli nabycie zgłoszone zostanie do urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeśli przedmiotem takiej darowizny są nieruchomości, umowa zostaje sporządzona przez notariusza w formie aktu notarialnego i to na notariuszu spoczywa obowiązek zgłoszenia jej do urzędu skarbowego.
Ustawa o podatku od spadków i darowizn (dalej SD) wyróżnia 3 grupy podatkowe, do których zalicza: I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów, II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych, III – innych nabywców.
Kolejną ważną informacją są kwoty wolne od podatku dla poszczególnych grup. I tak: dla I grupy – kwota wolna od podatku to 36.120 zł, II grupy – 27.090 zł, III grupy – 5.733 zł. Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku według skal, które podaje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20.06.2023r. poz. 1226. Przedstawiają się następująco:
Dla nabywców z I grupy podatkowej, gdy kwota nadwyżki ponad kwotę wolną wynosi (w zł):
| Podstawa obliczenia podatku (zł) | podatek wynosi | |
| Ponad | Do | |
| 0 | 11 833 | 3% |
| 11 833 | 23 665 | 355 zł i 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
| 23 665 | 946 zł 60 gr i 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł | |
Ostatnią niezbędną informacją do obliczenia podatku jest wartość darowizny. Jak obliczyć podatek? Przykład: Anna Kowalska daruje córce Iwonie nieruchomość o wartości 100.000 zł, ale jest to umowa zawarta pomiędzy rodzicem a dzieckiem, więc jest zwolniona od podatku. „Dorzucimy” do przykładu zięcia Jurka. Ponieważ działka wejdzie do majątku wspólnego, cała wartość dzieli się na dwie równe części: od Anny dla Iwony wyniesie kwotę 50.000 zł, od Anny dla Jurka to 50.000 zł. I znowu Iwona podatku nie zapłaci. Podatek od zięcia oblicza się następująco: wartość darowizny od Anny to 50.000 zł, od której odejmujemy kwotę wolną od podatku dla osoby z I grupy podatkowej, czyli 36.120 zł. Do opodatkowania zostaje 13.880 zł. Teraz posiłkujemy się tabelą skal i patrzymy na wartości przewidziane dla osób z I grupy podatkowej. 13.880zł „mieści się” w progu od 11.833zł do 23.665zł. Teraz trzeba obliczyć 5% od nadwyżki ponad 11.833 zł i do wyniku dodać 355 zł. Oto działanie:
13.880-11.833=2.047×5%=102,35+355=457,35 zł. Podatek zaokrągla się do pełnych złotych, do 50 groszy – w dół, powyżej – w górę. Tak więc Jurek zapłaci podatek z tytułu darowizny od Anny w kwocie 457 zł.
Jeśli właścicielami działki są Anna z mężem Robertem wartość darowizny rozbije się na 4: od Anny dla Iwony to kwota 25.000 zł, od Anny dla Jurka to 25.000 zł, od Roberta dla Anny to 25.000 zł i od Roberta dla Jurka – 25.000 zł. I znowu Iwona podatku nie zapłaci, ale Jurek też nie, ponieważ wartości darowizn i od Anny i od Roberta mieszczą się w kwocie wolnej od podatku.
Zwiększmy wartość darowizny do 160.000 zł – od Anny dla Iwony to 40.000 zł, od Anny dla Jurka – 40.000 zł, i tak samo od Roberta dla Anny i Jurka na kwoty po 40.000 zł. I znowu matematyka: od 40.000 zł odejmujemy kwotę wolną od podatku dla osoby z I gr. podatkowej, czyli 40.000-36.120=3.880 zł. W tabeli skal jest to wartość mieszcząca się w pierwszym progu czyli do 11.833. Tak więc otrzymaną do opodatkowania kwotę mnożymy przez 3% tj. 3.880×3%=11,64 zł, Jurek zapłaci więc podatek z tytułu darowizny od Anny w kwocie 12 zł i analogicznie 12 zł z tytułu darowizny od Roberta.
A teraz jeszcze skale podatkowe dla pozostałych grup podatkowych:
Dla nabywców z II grupy podatkowej, gdy kwota nadwyżki ponad kwotę wolną wynosi (w zł):
| Podstawa obliczenia podatku (zł) | podatek wynosi | |
| Ponad | Do | |
| 0 | 11 833 | 7% |
| 11 833 | 23 665 | 828 zł 40 gr i 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
| 23 665 | 1893 zł 30 gr i 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł | |
Dla nabywców z III grupy podatkowej, gdy kwota nadwyżki ponad kwotę wolną wynosi (w zł):
| Podstawa obliczenia podatku (zł) | podatek wynosi | |
| Ponad | do | |
| 0 | 11 833 | 12% |
| 11 833 | 23 665 | 1420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
| 23 665 | 3313 zł 20 gr i 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł | |
I jeszcze jedna istotna informacja, w przypadku darowizn zlicza się wszystkie, które zostały dokonane licząc 5 lat wstecz. I znowu przykład: Robert daruje Jurkowi nieruchomość o wartości 10.000 zł podatek więc się nie należy bo mieszczą się w kwocie wolnej od podatku, ale w 2022r. Jurek dostał od teścia samochód o wartości 20.000 zł, a w 2021r. – pieniądze w kwocie 10.000 zł , do 10.000zł trzeba więc dodać 20.000 zł i 10.000 zł, co daje łącznie 40.000, a więc ostatecznie podatek będzie się należał. Dlatego w kancelarii zawsze należy poinformować notariusza, jeżeli jest to kolejna darowizna na rzecz tej samej osoby.
I na koniec informacja pokrzepiająca: podatek obliczy, pobierze i odprowadzi do urzędu skarbowego notariusz.
