Darowizna to czynność nieodpłatna pomiędzy właścicielem nieruchomości czyli darczyńcą a obdarowanym. Można jej dokonać zarówno na rzecz osoby bliskiej jak i całkiem obcej.
Darowizna zawarta pomiędzy osobami bliskimi, które wymienione są w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn (dalej SD), czyli: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha, zgodnie z tym artykułem, jest zwolniona od podatku od spadków i darowizn, niezależnie od tego, jaka jest jej wartość i od tego, która to już z kolei darowizna między tymi samymi osobami. Nie ma również znaczenia powierzchnia nieruchomości, ponieważ przy nabyciu działki rolnej przez osobę bliską, nie stosuje się przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (KOWR, o czym było we wcześniejszych artykułach).
Dokładnie tak samo jest przy darowiźnie nieruchomości zabudowanych. Osoby wymienione w art. 4a znalazły się również w art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy SD, zaliczanych do I grupy podatkowej, a dodatkowo „dołączyły” do nich: zięć, synowa i teściowie. Darowizna na rzecz tych ostatnich nie może przekroczyć kwoty 36.120 zł od jednej osoby, np. od teścia dla zięcia.
A co jeśli państwo Kowalscy chcą podarować córce Marysi i zięciowi Adamowi działkę rolną ponad 30-arową? Zgodnie z ustawą KOWR zstępna jest osobą bliską, ale zięć już nie. Niemniej przepisy pozwalają na dokonanie takiej darowizny na rzecz małżonków, jeśli choć jeden z nich spełnia warunki wynikające z ustawy (w tym przypadku Marysia, która jest zstępną darczyńców), a działka wejdzie do majątku objętego wspólnością ustawową majątkową małżeńską.
Darowizna od Marysi i Adama na rzecz państwa Kowalskich również nie stanowi problemu, gdyż zarówno rodzice jak i teściowie to też, zgodnie z ustawą, osoby bliskie.
I na koniec sytuacja, gdy państwo Kowalscy darują działkę tylko zięciowi lub gdy w małżeństwie Marysi i Adama obowiązuje rozdzielność ustawowa (mogą nabyć nieruchomość, ale w udziałach), wtedy notariusz o takiej umowie musi zawiadomić KOWR, przesyłając wypis umowy (za zwrotnym potwierdzeniem odbioru), a Skarb Państwa w ciągu 30 dni od jej otrzymania może złożyć oświadczenie o nabyciu tej nieruchomości lub udziału za zapłatą ceny nieruchomości. Jeszcze jedno zdanie o nieruchomościach leśnych. Ustawa o lasach w swoim katalogu osób bliskich wymienia m.in. zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, powinowatych do trzeciego stopnia, a więc umowy między nimi nie podlegają jej przepisom.
Wartość darowizny na rzecz osoby zaliczanej do II grupy podatkowej nie może przekroczyć kwoty 27.090 zł. Ustawa SD w art. 14 ust. 3 pkt 2 wymienia: zstępnych rodzeństwa (siostrzeniec, bratanek i ich dzieci), rodzeństwo rodziców (np. brat ojca, siostra matki), zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa (mąż siostry, żona brata) i rodzeństwo małżonków (np. siostra męża, brat żony), małżonków rodzeństwa małżonków (tu się trzeba trochę bardziej nagimnastykować: np. mąż siostry mojego męża, żona brata mojej żony), małżonków innych zstępnych (np. mąż wnuczki). Kilka zdań o działce rolnej o powierzchni od 30 arów. I znowu przykład: Anna siostra Marysi chce obdarować ją i Adama takim areałem i oczywiście może, bo są siostrami, a działka wejdzie do majątku wspólnego małżonków. Ale gdyby właścicielami była Anna z mężem Michałem, to darowizna bez powiadamiania KOWR musiałaby zostać dokonana tylko na rzecz Marysi.
Ostatnia III grupa podatkowa obejmuje osoby obce i spokrewnione w dalszej linii. Kwota wolna od podatku to 5.733 zł. Darowizna nieruchomości rolnych o powierzchni od 30 arów do 1 ha między takimi osobami bez powiadamiania KOWR nie jest możliwa. A gdyby powierzchnia przekroczyła 1 ha, na nabycie takiego areału potrzebna jest zgoda KOWR wydana w drodze decyzji.
Z tytułu uczynionej darowizny, darczyńca winien obdarowanemu okazać wdzięczność. Dlaczego jest ona taka ważna? Ponieważ art. 898 Kodeksu cywilnego mówi, że „darczyńca może odwołać darowiznę nawet już dokonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności”. Nie należy przy tym mylić wdzięczności z opieką. Jeśli właściciel nieruchomości w zamian na nieruchomość chce, aby obdarowany zapewnił mu opiekę, w takim przypadku sporządza się umowę dożywocia.
O kwotach podatku i jak policzyć jego wysokość w następnym artykule.
